mem sjoch boi
eppie dam
friese pers boekerij, 2012

• liene by Tresoar

• Liene by de iepenbiere bibleteek

Dizze fjirtjinde dichtbondel fan Eppie Dam hat ien tema: ‘Mem’. Yn foarmfêste fersen dy’t net sûnder reden almeast in omearmjend rym (abba) ha, beljochtet de dichter yn ferskate skiften allerhanne aspekten fan it mem-wêzen: in foto mei fjouwer slachten froulju; Sara dy’t op de leeftyd fan in beppe noch mem wurdt; de mem dy’t gjin oansluting fynt by oare memmen en yn har soantsje itselde weromken; de mem dy’t mei har man net prate kin oer it ferlies fan harren bern; in lofliet op skoanmem; de frou dy’t gjin bern ha wol – en folle net genôch. In strofe út it iepeningsfers ‘It foneem dat hinnewiist’ (in gedicht oer de letter m) as foarbyld:

Nim alle brobbels dy’t de mûle ken,
elke bûging troch de tonge makke,
gjin pûlemûl dy’t ús as pop sa smakke
as it foneem dat hinnewiist nei mem.

Mem sjoch boi is in bondel oer waarmte en leafde, mar hy giet ek oer tekoartkommingen, mislearjen en bitterens. It lêste skift is in rige fersen op in mem dy’t fanwegen har wanen har jonkje gjin romte jout om te boartsjen en te wyldjeien en him gjin erkenning jout. Dêrom de rop dêr’t de lêste rige fersen, no sûnder omeamjend rym, mei ôfslút:

Hij hat himsels nei syn fermogen foarme.
Jo witte net hoe’t er as minske doarme.
Hy song syn lieten, foar it each sa moai.
Tusken de rigels altyd: ‘Mem sjoch boi!’

Shortlist Gysbert Japicxpriis

Oaren oer dizze titel
Jabik Veenbaas, LC 06-11-2012
Abe de Vries, FD 09-02-2013
Sigrid Kingma, Ensafh 2013 nr 1. 35-42
Teake Oppewal / René Koster, OFrl Omnium 10-05-2013

-o-

Nederlands
Deze veertiende dichtbundel van Eppie Dam heeft één thema: Moeder. In vormvaste verzen die niet zonder reden meestal omarmend rijm (abba) hebben, belicht de dichter in een aantal afdelingen allerhande aspecten van het moederschap: een foto met vier geslachten vrouwen; Sara, die op de leeftijd van een oma nog moeder wordt (‘Een moeder kan oma, vertel mij niet andersom/’); een moeder die geen aansluiting vindt bij andere moeders en die in haar kind op het schoolplein hetzelfde herkent; de moeder die niet met haar man kan praten over het verlies van hun kind; een loflied op de schoonmoeder; de vrouw die geen kinderen wil hebben – het kan niet op. Als voorbeeld een strofe uit het openingsgedicht ‘Het foneem dat verwijst’ (over de letter m):

Nim alle brobbels dy’t de mûle ken,
elke bûging troch de tonge makke,
gjin pûlemûl dy’t ús as pop sa smakke
as it foneem dat hinnewiist nei mem.

Neem alle brabbels, tongval van een kind,
elke buiging door de zuigeling gebabbeld,
geen murmelmond heeft meer gesabbeld
dan op ’t foneem van ‘mama’ het begin.

[vert. dichter zelf]

Mem sjoch boi is een bundel over warmte en liefde, maar ook over tekortschieten, mislukken en bitterheid. De titel Mem sjoch boi is een gestileerde imperatief ‘Moeder zie jongen’, bedoeld als ‘ken uw zoon’. ‘Boi’ (uitspraak ‘booi’) is een oud maar niet zo courant Fries woord voor een (kleine) jongen.
De laatste afdeling wordt gevormd door een serie gedichten over een moeder die vanwege haar wanen haar zoontje geen ruimte geeft om te spelen en te ravotten en hem geen erkenning geeft. Daarom de oproep waar de cyclus laatste gedichten, nu zonder omarmend rijm, mee afsluit:

Hij hat himsels nei syn fermogen foarme.
Jo witte net hoe’t er as minske doarme.
Hy song syn lieten, foar it each sa moai.
Tusken de rigels altyd: ‘Mem sjoch boi!’

Hij was het die papier en eer behaalde.
U weet niet half hoe hij als mens verdwaalde.
Hij zong zijn liedjes, voor het oog zielsblij.
Tussen de regels altijd: ‘Mam, kijk mij.’

[vert. dichter zelf]