Geboren: 02-05-1948, Sneek
Overleden: 19-02-2019, Kampen

Leven en werk

Jelle Kaspersma werd in Sneek geboren, een groot deel van zijn jeugd bracht hij door in Stavoren. Op de kweekschool in Sneek volgde hij de opleiding tot onderwijzer. Daarna heeft hij als leraar van de basisschool een baan buiten Fryslân gevonden, vanaf 1973 staat hij in Genemuiden voor de klas.

Dichter
In zijn tijd aan de kweekschool van Sneek begon Jelle Kaspersma met dichten, eerst in het Nederlands, maar al snel ook in het Fries. Hij maakte deel uit van een groepje jonge dichters en tekenaars, waarvan sommigen van hen bij hem op de opleiding zaten, zoals Bartle Laverman, Binne Lútsen Boarnstra en Tsjêbbe Hettinga. Gedichten van hem verschenen begin jaren zeventig in de literaire tijdschriften Trotwaer, Sonde  en Alternatyf. In 1974 won hij met het gedicht Frisia Cantat de Rely Jorritsmaprijs. Datzelfde jaar kwam er een bundeltje uit met de titel Loft, lân & sé,  het debuut van Jelle Kaspersma en Tsjêbbe Hettinga, een boekje dat zij als soort van grap uitbrachten onder de schuilnamen Kasper Jellema en Hette Tsjêbbema. Naast een aantal gedichten was Kaspersma ook verantwoordelijk voor de illustraties. Pas in 1982 verscheen er een complete dichtbundel van eigen hand, hij debuteerde in dat jaar met de gedichtenbundel Fan ‘e Beuch. De bundel bevat ‘vissersgedichten’ die hij tussen 1968 en 1971 schreef, en een aantal haiku’s. Toen hij als opgroeiende jongen in Stavoren woonde ging hij, om iets te verdienen, tijdens de zomers mee op een vissersschip. Zijn ervaringen heeft hij op dichterlijke wijze weergegeven in zijn gedichten. Daarbij gebruikte hij woorden die hij van de vissers uit Laaksum hoorde. De bundels van Jelle Kaspersma bevatten naast gedichten met een vrije versvorm ook haiku’s, korte drieregelige gedichten met wat het aantal lettergrepen betreft een vaste vorm, 5-7-5.

Twee jaar later kwam zijn tweede bundel Sleatswâl fol krûden uit, in 1986 gevolgd door Bleatlein. In de beide eerste bundels staan tekeningen van Johannes de Vries.

Kaspersma schreef niet alleen in het Fries - hij woonde al jaren buiten Fryslân - maar ook in het Nederlands. In samenwerking met Geke Mateboer en Henk Beens bracht hij twee keer een bundeltje met verhalen en gedichten uit in het Gaellemunegers, de streektaal van Genemuiden. Deze verschenen onder de titels Doake  en Achter de Tonge.

Zijn vierde Friese gedichtenbundel Op de flerken fan myn tinzen  bracht hij in 1989 uit. De bundel bevat 45 gedichten, 19 daarvan zijn haiku’s.

Belangrijke thema’s in het werk van Kaspersma zijn het landschap, vaak dat van Zuid-West Fryslân, Gaasterland en het IJsselmeer. De natuur, het weer en de visserij beschrijft hij vrij van romantische impressies. Verder komt de (on)macht van de dichter, de dood en het verliezen van een dierbare aan de dood, vaak terug in zijn gedichten.

Jelle Kaspersma had een wat ambivalente houding met het Fries en de Friezen, in 2004 had hij genoeg van het Friese kunstwereldje, de lauwe ontvangst van zijn werk (sijn gedichten werden te licht bevonden voor Spiegel van de Friese poëzie, aanleiding voor een ernstig verstoorde relatie met bloemlezer Teake Oppewal) en het tekort aan respons dat hij op zijn Friese werk kreeg. Zijn in dat jaar verschenen verzamelbundel De lije side fan de tiid, in kar út sân poëzijbondels  zou de laatste zijn. Hij besloot om niet meer in het Fries te publiceren en over te schakelen op het Nederlands. Maar `het bloed kruipt waar het niet gaan kan` en Kaspersma kwam terug op zijn besluit: in 2006 kwam bij uitgeverij Venus opnieuw een bundel van hem uit met de titel Dyn brune eagen taheakke.

Jelle Kaspersma was al langer zeer geïnteresseerd in het bestaan van indianen. Hij reisde verscheidene keren af naar de Verenigde Staten om daar indianenstammen op te zoeken. Tijdens die reizen heeft hij contact gezocht met schrijvers van indiaanse afkomst, vaak mensen met een universitaire opleiding, die hun verhalen niet schreven in een van de meer dan vijftig indianentalen, maar in het Engels. Onder de indruk van de kwaliteit en de betekenis vertaalde Kaspersma een aantal van die teksten in het Fries, verhalen die werden gebundeld in Skyldpod, bear en wolf - fersen van Peter Blue Cloud  (1979) en Tonger út stiennen - fersen fan Lance Henson  (1987).

De Nederlandstalige bloemlezing De aarde is ons vlees - bloemlezing uit het werk van zevenentwintig Indiaanse dichters zag het licht 1990. Een selectie daaruit verscheen in 1997 onder de titel Hoe de verhalen in de wereld kwamen - bloemlezing uit het werk van zestien Indiaanse schrijvers. Josse de Haan hierover in De Moanne: 'Voor de Friese en Nederlandse cultueren is dat van belang geweest. Kaspersma was de enige die hier oog voor had, en als dichter de aangewezen persoon.'

Lijst van belangrijkste werk

Poëzie
1974: Loft, lân en sé (met Tsjêbbe Hettinga)
1982: Fan ’e beuch : fiskersfersen
1984: Sleatswâl fol krûden
1986: Bleatlein
1989: Op de flerken fan myn tinzen
1994: Folgas sudenop en oare lieten
1995: De tosken yn it glês
1996: Ta de bonken úttekene
2000: Ave Marije : Madonna fan Starum
2004: De lije side fan ’e tiid
2006: Dyn brune eagen taheakke
2007: Ieneach kening (met tekeningen van Gerrit Cnossen)

Vertalingen in het Fries
1979: Skyldpod, bear en wolf (gedichten vertaald van Peter Blue Cloud)
1987: Tonger út stiennen (gedichten van Lance Henson)

Diversen
1986: Doake: veraeln en gedechtn in et Gallemunegers (mei Henk Beens en Geke Mateboer)
1986: Achter de Tonge
1990: De aarde is ons vlees - bloemlezing uit het werk van zevenentwintig Indiaanse dichters
1997: Hoe de verhalen in de wereld kwamen - bloemlezing uit het werk van zestien Indiaanse schrijvers

Prijzen
1973: Rely Jorritsmaprijs (gedicht: Frisia Cantat)
1995: Rely Jorritsmaprijs (gedicht: It wurge hert)

Meer informatie
Opnamen van Jelle Kaspersma by Operaesje Fers
Jelle van der Meulen, Friese literatuursite
Henk van der Veer, Eigen webside 20-02-2019 (In memoriam)
Josse de Haan, De Moanne 20-02-2019 (In memoriam)
Eeltsje Hettinga, Eigen webside 19-02-2019 (In memoriam)
Fryske dichters om utens Omrop Fryslân 11-12-1994

©Tresoar, 29-06-2022

 

Alfabetische lijst schrijvers

Copyright © 2017 Sirkwy. Alle rjochten foarbehâlden.